| EN |

Projekt nr 2018/30/M/HS3/00372 finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w ramach programu HARMONIA 10, realizowany przez Katedrę Książki i Historii Mediów na Wydziale Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Ecole Pratique des Hautes Etudes i Centre de Recherche sur les Civilizations d’Asie Orientale (CRCAO) w Paryżu. Kierownikami badań (08/03/2019-07/03/2022) są dr hab. Agnieszka Helman-Ważny oraz prof. Charles Ramble.

Projekt ma na celu przeprowadzenie kodykologicznej i historycznej analizy unikalnej kolekcji manuskryptów należących do tybetańskiej tradycji religijnej Bön. Kolekcja, składająca się z 280 różnych obiektów, w tym 2900 kart rękopisów, tsakli lub pojedynczych arkuszy papieru. Jest zapisem rytuałów odprawianych przez kapłanów królewskich Mustangu – obszaru niegdyś znajdującego się na terytorium królestwa Tybetu, a obecnie będącego częścią Nepalu. Manuskrypty nie były używane od czasów wygaśnięcia linii kapłańskiej w latach pięćdziesiątych lub sześćdziesiątych ubiegłego wieku.

Znaczenie królewskiej kolekcji Dransong należy rozpatrywać w dwojaki sposób:

po pierwsze, na przestrzeni sześciu wieków, w kolekcji zgromadzono obiekty pochodzące z różnych obszarów Tybetu i Himalajów – są one cennym źródłem, z którego na podstawie analizy materiałowej i kodykologicznej, można uzyskać informacje niezwykle pomocne w zrozumieniu tradycyjnych i społecznych aspektów wytwarzania ksiąg i papieru w danym regionie;

po drugie treść zawarta w manuskryptach, stanowi nieocenione źródło wiedzy na temat religii Bön w Tybecie, wspieranej również przez króla Mustangu.

Rękopisów wchodzących w skład kolekcji używano do odprawiania rytuałów mających zapewnić dobrobyt i ochronę królestwu Mustangu, jego poddanym i członkom linii królewskiej. Pozyskana wiedza o stosowanych materiałach oraz rytualnych praktykach, które były konieczne do stworzenia manuskryptów, pozwoli lepiej zrozumieć relacje pomiędzy religią, mecenatem i autorytetem politycznym w społeczeństwie Tybetańskim.

Nazwa kolekcji manuskryptów ‘Drangsong’ wywodzi się od nazwiska rodziny, w domu której przechowywane są manuskrypty. ‘Drangsong’ (drang srong) to tybetańskie określenie, które tłumaczy słowo rishi, czyli mędrzec, z sanskrytu. W kontekście tradycji religijnej Bön nazwa ta ma szczególne znaczenie – stanowi odpowiednik buddyjskiego Gelong (dge slong), oznaczającego w pełni wyświęconego mnicha, jednak w tym wypadku nazwa odnosi się do dziedzicznej sukcesji patrylinealnej kapłanów Bönpo. Obecnie, nie ma żadnej dokumentacji, która opisywałaby początki kapłańskiej rodziny, natomiast członkowie kolejnych pokoleń pojawiają się w literaturze z późniejszego okresu – istotnym źródłem informacji jest biografia mnicha Bönpo ze wschodniego Tybetu, który spędził wiele lat w Mustangu i Dolpo. Bazując na ustnej relacji obecnego mieszkańca domu – Wangdü, dom został zasiedlony w połowie XV wieku, za panowania drugiego króla, Agön Zangpo. To właśnie ten król zbudował otoczone murem miasto, z pałacem i dwiema głównymi świątyniami – Thubchen i Jampa Lhakhang. Zgodnie z ustnym przekazem, nakazał uprawę przyległych terenów i zaprosił mieszkańców z okolicznych osad, aby zasiedlili miasto. Tym, którzy przyjęli zaproszenie króla, przydzielono pańszczyźniane obowiązki: określona liczba gospodarstw domowych musiała zaorać i obsiać pola króla, a trzy inne gospodarstwa miały za zadanie zebrać plony. Tradycję wypełniania tych obowiązków zniesiono dopiero w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Dwadzieścia minut spacerem na zachód od miasta znajduje się wzgórze (w dzisiejszych czasach pełniące funkcję cmentarza), na terenie, którego odnaleziono ślady rozległej osady, w tym fragmenty muru otaczającego miasto i dużej stupy. Jest to Jaragang, dawna społeczność Bönpo. Kapłańska rodzina o tym nazwisku kontynuuje swoje tradycje w Lubrak, jedynej ocalałej wiosce Bönpo w Mustangu, położonej na południu doliny Muktinath. Jak głosi przekaz, przodkami linii Drangsong w Lo Monthang byli lamowie Bönpo z Jaragang, których Agön Zangpo zaprosił do zamieszkania w domu koło pałacu i objęcia funkcji jego osobistych kapelanów (bla mchod). Kolejne pokolenia rodu kapłańskiego kontynuowały służbę dla rodziny królewskiej aż do lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku, gdy ostatni kapłan, Pema Trinle, zmarł bez męskiego potomka. Jego obowiązki przejął astrolog buddyjski, funkcjonujący w tradycji po prostu jako Tsipa rtsis pa – astrolog. Po jego śmierci rolę kapelana przyznano lekarzowi z rodziny szlacheckiej – Trashi Chözang, który zmarł w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.  Jego następcami zostali jego dwaj synowie – laik (świecki) Gyatso i mnich Tenzin.

 

RYTUAŁY | KOMPOZYCJA | POCHODZENIE |  ZESPÓŁ  | AKTUALNOŚCI | KONTAKT